GA EN téarma.ie ainm.ie dúchas.ie gaois.ie
Bunachar Logainmneacha na hÉireann Meitheal Logainm
Cuardach Brabhsáil Gluais Acmhainní Eolas
Gaeilge English
Téamaí faoi thrácht 15/07/2024

Tránna, aiteann agus aistriúcháin.
Baile na Trá/Ballytra “town(land) of/at the strand”
(féach logainm.ie #53644)

Dáta: 15/07/2024

Táimid anois sa mhí dheireanach de shamhradh na hÉireann, agus fonn ar a lán againn bualadh cois farraige. Dá bhrí sin is mithid cúpla ainm baile fearainn a phlé a dhéanann tagairt don trá. Díol spéise gur minicí baile “town(land)” ná aon eilimint aicmithe eile in éineacht le trá: tá Baile na Trá “the town(land) of/at the strand, beach” béarlaithe mar Ballynatra in ainm dhá bhaile fearainn i gContae Chorcaí (logainm.ie #8610; #9396), mar Ballintra [East, West] sa chontae céanna (logainm.ie #12402; #12403); mar Ballynatray [Demesne] i gContae Phort Láirge (logainm.ie #50671) agus mar Ballytra i gContae Loch Garman (logainm.ie #54187). Tá na bailte fearainn seo go léir suite ar chósta an Atlantaigh, seachas an sampla i gContae Phort Láirge atá cois taobh bhéal na hAbhann Duibhe. Dá mbeadh fonn ar dhuine snámh in uisce bog Mhuir Bhreatain ní fearr d’áit ná Baile na Trá gar do Ghuaire i gContae Loch Garman (logainm.ie #52979; #52752), ar a dtugtar Ballinatray as Béarla. Tá an baile fearainn mór sin roinnte ina dhá aonad riaracháin, mar atá Baile na Trá Íochtarach agus ~ Uachtarach [Ballinatray Lower, ~ Upper]. Ait le rá, tá Baile na Trá Uachtarach scoite amach ar fad ón bhfarraige, taobh thiar de Shéipéal na hAbhann; is í an trá atá i gceist ná trá mhór Bhaile na Cúirte, atá suite i mBaile na Trá Íochtarach de réir an tseanchórais riaracháin oifigiúil. (De réir an chórais chéanna, is i mBaile na Trá Íochtarach atá an chuid is mó de shráidbhaile Bhaile na Cúirte suite freisin, agus tá baile fearainn Bhaile na Cúirte féin ar an taobh thuaidh de Abhainn an Bharra.)
Agus féach gurb é an leagan Gaeilge den logainm is mó a tharraingeodh daoine i dtreo Baile na Trá (logainm.ie #55358), lastuaidh de Chuan an Bhriotáis i gContae Chill Mhantáin, chun na blaincéid a leathadh lá gréine — chuirfeadh an t-ainm Béarla Furzeditch .i. ‘Clais an Aitinn’ na fámairí ó dhoras! Ó thaobh an Bhéarla de, tá an baile fearainn Strandtown, ar thaobh Chontae an Dúin de Bhéal Feirste (logainm.ie #1413299; féach freisin placenamesni.org s.n. Strandtown), scoite ón gcósta anois faoi mar a chonaiceamar le Baile na Trá Uachtarach i gContae Loch Garman. Tá bunús Béarla le Strandfield lasmuigh de bhaile Loch Garman freisin — tabhair faoi deara go bhfuil an t-aistriúchán a mholtar sa chás sin, mar atá Gort na Trá “the field of the strand” (logainm.ie #54519), le fáil mar logainm dúchasach dar foirm bhéarlaithe Gortnatraw [North] (logainm.ie #15822) i gContae Dhún na nGall.

Bhí neart áiteanna in Éirinn do lucht bolg le gréin, is léir, agus is dócha go raibh fothain is foscadh ón teas le fáil freisin, in áiteanna amhail Doirín na Trá “the little (oak-)grove, wood of/at the strand” (#13373) lastoir den Scoil i gContae Chorcaí.

(Conchubhar Ó Crualaoich & Aindí Mac Giolla Chomhghaill)