Hierarchy
county
barony
civil parish
townland
Hierarchy
county
barony
civil parish
Explanatory note
- Gaeilge
the speckled castle
Caisleán é seo a thóg Tadhg mac Amhlaidh Ó Duinn sa 15ú haois (cf. 1475c ‘Oradh do Thadhg mac Amalguigh [mac Laighnigh LS] mic Ruaidrigh hi Duinn … is lais do righneadh … in caislén breac … agus teampull in caislein breic’ RIA 23 P 61, i gcló in LS Uí Dhuinn 117n), ar láthair 1400c ‘the manor of Courthrad … lordship of Oregane’ COD III 45 (leg. Courtbrak? < An Chúirt Bhreac) dar le Nicholls (LS Uí Dhuinn 115). Tá cur síos san Fhardal Seandálaíochta ar an gcaisleán agus ar an teampall (www.archaeology.ie). Thuairimigh Ó Donnabháin gurbh ionann é agus 1547 ‘acc an mbádhún riaganach’ < An Bábhún Riagánach “the bawn, fortified enclosure of the Uí Riagáin” in ARÉ V 1502 ach féach freisin bf Tigh na hInse (#28682).
Ainmneacha stairiúla:
- Baile an Chaisleáin Bhric “the town(land) of An Caisleán Breac” an logainm eile atá le feiscint i gcuid den fhianaise, m.sh. 1608/9 ‘BallyCaslanebrack alias Castlebrack’.
Díol spéise dhá leagan den mhionainm céanna. Féach 1550 ‘Boerballynycaislan’ < Bóthar Bhaile an Chaisleáin “the road of Baile an Chaisleáin”, ainm bóthair traslitrithe faoi mar a bheadh ina mhion-logainm ann féin; tabhair faoi deara gur cailleadh an -th- /-h-/ láir as an bhfocal Gaeilge bóthar agus é gan béim. Os a choinne sin tá 1550 ‘the said botyr of Ballynycaislan’ san fhoinse céanna, a aistríonn an chéad eilimint le botyr [leg. batyr?], focal coitianta i mBéarla na Sean-Ghall in Éirinn. Sid é bóthar arna glacadh mar iasacht go han-luath, tráth a mbíodh fuaim dhéadach chuimilteach /θ/ ag -th- sa Ghaeilge fós, go ndearna déadach pléascach /t̪/ de sa chás seo sa Bhéarla. Is é batter an fhoirm is comónta den fhocal céanna (e.g. 1607/8 ‘the great Batir that goeth to Mucluain’, LS Uí Dhuinn 41; cf. Ó Crualaoich, Logainmneacha na hÉireann IV (LG) s.n. Stonybatter (par. Carrick)).
Os comhair an chaisleáin amach in iarthar bf Ros Caoin (#28353) is ea a bhí na páirceanna seo a leanas suite:
2. 1607/8 ‘Fiaghebegge, Fiaghemore’ < Fiach Beag, Fiach Mór (< fia + achadh) (?) “uncultivated field” (cf. bf Fia Rua (#30673) i Luimneach, bf Fia Mór (#48042) i dTiobraid Árann; cf. bf Fiach (#21278) sa Ghaillimh).
3. 1607/8 ‘Crossinagha’ < Cros an Achaidh (?) “the cross(roads) of the field” (LS Uí Dhuinn 40).
4. Déantar tagairt sna foinsí gallda don cheantar ina raibh an Caisleán Breac suite .i. 1540 ‘Twoswere’, 1540 ‘Toghesuier’, 1572 ‘territory called Twosmerye’, 1595 ‘in parochia de Tuaghe Smertha’ < Tuath Smeartha (?). Cf. an logainm stairiúil Gaeilge 1100c ‘Mag Smerthach la Hu Falge’ LL 17b, 1400c ‘Mag Smearthā la h- failge’ Lec. 21r, 1500c ‘fúair a Túaith Ghéisil a ghuin, ’sa maitin ar Muigh Smerthuin’ *Eg. *1782 (cf. par. Ghéisille díreach lastuaidh den Chaisleán Breac), 1650c ‘Magh Smeathrach i n-Uibh Failghe’ FFÉ < Maigh Smearthach (?) (féach Onom. Goed. s.nn. mag smerthach, mag smerthuin; cf. www.dil.ie s.v. smerad, smerthain).
Centrepoint
Historical references
1398 |
Courthrad
|
O Doyne Ms. Leathanach: 115
|
1466 |
Kasleaynbreke alias Oregan
|
CPL Imleabhar: XII, Leathanach: 480
|
1475c |
in caislén breac ... teampull in caislein breic
< RIA 23 P 61
|
O Doyne Ms. Leathanach: 117, Nóta: 18
|
1475c |
in Caislean Breac ... Teampall in Chaisleain Bhreic
|
Coll. Hib. Imleabhar: II, Leathanach: 15
|
1487 |
Rossanclays alias Casleainbreac (parish church of)
|
CPL Imleabhar: XIV, Leathanach: 184
|
1489 |
the parish church of Rosynholays alias Casleonbreac
|
CPL Imleabhar: XV, Leathanach: 398
|
1498 |
the perpetual vicarage of the parish church of Casleanbrech alias de Rosanolays
|
CPL Imleabhar: XVII (2), Leathanach: 71
|
1504 |
the parish church of Casleanbrech alias Rosauoleys
|
CPL Imleabhar: XVIII, Leathanach: 287
|
1504 |
pro annata vicarie parrochialis ecclesie de Casleanbrech alias de Rosanolays
|
Ann. Dub. Leathanach: 69
|
1513 |
ecclesie de Casleanbrech alias de Rosanolays
|
Ann. Dub. Leathanach: 69
|
1550 |
Castelbracke
|
F Leathanach: 609
|
1550 |
Ballynycaislan
'the said botyr of ...'
|
Offaly Survey Leathanach: 348
|
1550 |
Boerballynycaislan
|
Offaly Survey Leathanach: 348
|
1573 |
Castell Breack
Morice fitz Thomas Fitzgeralde
|
F Leathanach: 2208
|
1582 |
Castelbrak
Teig og O Doyn. Brian M'Donagh
|
F Leathanach: 3840
|
1593 |
Castlebrak
|
O Doyne Ms. Leathanach: 34
|
1593 |
Castlebreake
|
O Doyne Ms. Leathanach: 35
|
1601 |
Castelbrack
Alexander Eustace
|
F Leathanach: 6523
|
1607 |
Castlebracke
|
O Doyne Ms. Leathanach: 3, 12, 15, 27
|
1607 |
Castlebrake
|
O Doyne Ms. Leathanach: 26
|
1607/8 |
Castlebrak
|
O Doyne Ms. Leathanach: 38, 41
|
1607/8 |
Castle brake
|
O Doyne Ms. Leathanach: 40, 44
|
1608 |
Castlebracke
|
CPR Leathanach: 131
|
1608 |
Castle bracke
|
O Doyne Ms. Leathanach: 56, 62
|
1608/9 |
Castlebreake alias Ballincastlebrack
|
O Doyne Ms. Leathanach: 74
|
1608/9? |
caislen breac
margin
|
O Doyne Ms. Leathanach: 74
|
1608/9 |
Castlebrack alias Ballycaslanbracke
|
O Doyne Ms. Leathanach: 78
|
1608/9 |
Castlebracke alias Ballencaslanbreake
|
O Doyne Ms. Leathanach: 80
|
1608/9 |
BallyCaslanebrack alias Castlebrack
|
O Doyne Ms. Leathanach: 83
|
1608/9 |
Balliencaslenebrack, Balliencastlenebracke
|
O Doyne Ms. Leathanach: 86
|
1608 |
the Castle
|
O Doyne Ms. Leathanach: 67
|
1609 |
Castlebracke otherwise Balliencaslanbracke
|
CPR Leathanach: 122
|
1609 |
Ballicaslanebracke or Castlebracke qr.
|
CPR Leathanach: 122
|
1622 |
Castlebrack, Roskeene &
|
CPR Leathanach: 552
|
1629–44 |
Castlebreak
|
Dinnseanchas Imleabhar: 2, Leathanach: 32
|
1636 |
Ballyencastlanebracke
|
Inq. Lag. Leathanach: 30 C I
|
1638 |
Castlebrack al' Ballycasslanbrack
|
Inq. Lag. Leathanach: 27 C I
|
1655 |
Castlebrack
|
|
1659 |
Castlebrack
|
Cen. Leathanach: 505
|
1660c |
Castlebracke Parish
|
BSD (La) Leathanach: 124
|
1662 |
Castlebracke
|
Inq. Lag. Leathanach: 2 C II
|
1669 |
Castlebrack and Grange
|
ASE Leathanach: 199
|
1678 |
Castlebrack of Tinehinch
|
Inq. Lag. Leathanach: 4 C II
|
1685 |
Castlebrak
|
|
1685 |
Castlebrak
|
|
1819 |
Castlebrack
"Speckled castle."
|
Par. Stat. Leathanach: 332
|
1838 |
Castlebracke
|
DS:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
The quarter of Castlebrake
[Taydie and Charles Doyne]
|
Division of Lands (O Doyne) Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castlebrack
|
BS:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castleboack
|
HCSV:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castlebrack
|
CM:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castlebrack
|
HCons PR:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castlebrack al' Ballycasslanbrack, Ballyencastlanebracke
|
Inq. C I:AL Leathanach: LA013,5
|
1838 |
Castlebrack is an Anglicising of the Irish Caisleán Breac
|
LSO (La) Imleabhar: I, Leathanach: 213
|
2005 |
kasilˈbrak
|
|
2008 |
Caisleán Breac
|
FSÁG Imleabhar: 3, Leathanach: 20
|
Please note: Some of the documentation from the archives of the Placenames Branch is available here. It indicates the range of research contributions undertaken by the Branch on this placename over the years. It may not constitute a complete record, and evidence may not be sequenced on the basis of validity. It is on this basis that this material is made available to the public.
Archival and research material provided on this site may be used, subject to acknowledgement. Issues regarding republication or other permissions or copyright should be addressed to logainm@dcu.ie.
Permanent link
https://www.logainm.ie/28344.aspxOpen data
Application programming interface (API)
Linked Logainm
Formats: RDF | RDF N3 | RDF JSON | RDF XML